Ukryte zagrożenia w kosmetykach naturalnych: WWA w maśle shea i innych składnikach pochodzących z orzechów
- annolim
- 2 wrz
- 5 minut(y) czytania
Ukryta strona „naturalnego” piękna
W obecnych czasach szczególnego dbania o urodę, wielu konsumentów sięga po produkty zawierające naturalne składniki, takie jak masło shea (Butyrospermum parkii), masło kakaowe czy olej migdałowy. Masła i oleje pochodzenia roślinnego są cenione za swoje właściwości odżywcze, nawilżające i antyoksydacyjne. Jednak „naturalne” nie zawsze oznacza „wolne od ryzyka”.
Niedawne badania zwróciły uwagę na niepokojący problem: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – klasa substancji chemicznych o znanym potencjale rakotwórczym i mutagennym – mogą zanieczyszczać surowce kosmetyczne, takie jak masło shea. Chociaż poziomy i ryzyko są zróżnicowane, obecność WWA rodzi istotne pytania dotyczące bezpieczeństwa konsumentów, standardów produkcji i zgodności z przepisami dotyczącymi kosmetyków.
Czym są WWA i dlaczego są ważne?
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) to grupa ponad 100 substancji chemicznych powstających podczas niepełnego spalania materii organicznej, takiej jak drewno, węgiel czy ropa naftowa. Występują w zanieczyszczonym powietrzu, glebie, a czasami w żywności i olejach.
Najważniejsze informacje o WWA:
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) sklasyfikowała kilka WWA jako prawdopodobne lub znane czynniki rakotwórcze dla ludzi.
Długotrwała ekspozycja na WWA wiąże się z rakiem skóry, płuc i pęcherza moczowego, a także z uszkodzeniami DNA.
Chociaż kosmetyki stosuje się miejscowo, WWA mogą przenikać przez barierę skórną i kumulować się z czasem, szczególnie przy codziennym stosowaniu.
W jaki sposób WWA przedostają się do surowców kosmetycznych?
Masła i oleje roślinne – zwłaszcza te pochodzące z orzechów i nasion – mogą zostać zanieczyszczone WWA na wielu etapach:
Narażenie na wpływ środowiska
Rośliny uprawiane w zanieczyszczonych regionach mogą absorbować WWA z gleby, powietrza i wody.
Metody przetwarzania i suszenia
Tradycyjne suszenie lub prażenie orzechów nad otwartym ogniem jest powszechną praktyką w wiejskich obszarach produkcji masła shea i kakao. Bezpośrednie narażenie na dym może drastycznie zwiększyć zawartość WWA.
Luki w łańcuchu dostaw
Bez ścisłej kontroli jakości producenci kosmetyków mogą nieświadomie pozyskiwać zanieczyszczone surowce podczas ich zbioru, przechowywania lub transportu.
Przykładem może być badanie przeprowadzone w Nigerii, w którym analizowano masło shea do celów spożywczych, wykazało stężenia WWA w zakresie od 126 do 865 μg/kg, znacznie przekraczając progi bezpieczeństwa UE dla olejów. Choć liczby te odnoszą się do jadalnego masła shea, wskazują one na potencjalne ryzyko zanieczyszczenia materiałów kosmetycznych w przypadku braku rygorystycznych środków bezpieczeństwa.
Zagrożenia dla zdrowia związane z WWA w kosmetykach
Chociaż ryzyko związane z kosmetykami jest zazwyczaj niższe niż z żywnością czy dymem tytoniowym, nie można ignorować tego problemu:
Potencjał rakotwórczy: Niektóre WWA, w tym benzo[a]piren, są klasyfikowane jako czynniki rakotwórcze grupy 1.
Przenikanie przez skórę: Dowody naukowe pokazują, że lipofilowe WWA mogą być wchłaniane przez skórę.
Skumulowana ekspozycja: Kosmetyki są stosowane codziennie i często pozostają na skórze przez długi czas. Nawet niewielkie zanieczyszczenie może kumulować się przez lata.
To skumulowane ryzyko staje się szczególnie istotne, gdy konsumenci nieświadomie nakładają na siebie wiele produktów – balsamów, kremów, balsamów do ust – wszystkie zawierające masła lub oleje z orzechów.
Nadzór regulacyjny i bezpieczeństwa
Dobra wiadomość: organy regulacyjne i naukowe są świadome tego problemu i ustanowiły ramy mające na celu minimalizację ryzyka.
Przegląd składników kosmetycznych (CIR)
Panel ekspertów CIR dokonał oceny masła shea i powiązanych z nim produktów pochodnych, stwierdzając, że są one bezpieczne do stosowania w kosmetykach – ale tylko wtedy, gdy są produkowane zgodnie z Dobrą Praktyką Produkcyjną (GMP), która kontroluje zanieczyszczenia, takie jak WWA.
Rozporządzenie UE dotyczące kosmetyków
Unia Europejska zakazuje stosowania w kosmetykach substancji rakotwórczych, mutagennych lub działających szkodliwie na rozrodczość (CMR), w tym WWA. Składniki kosmetyków muszą spełniać kryteria czystości, a zanieczyszczenie musi być minimalizowane.
Normy branżowe
Certyfikaty takie jak ECOCERT i COSMOS wymagają również badania na obecność zanieczyszczeń, w tym WWA, aby zagwarantować bezpieczeństwo i wysoką jakość surowców.
Wniosek: same WWA nie są dozwolone w kosmetykach. Jednak zanieczyszczenia mogą się przedostać, jeśli surowce są źle przetworzone lub niewłaściwie przebadane.
UE – przepisy, wytyczne i oficjalne listy
Podstawowe prawo: Rozporządzenie UE w sprawie kosmetyków (WE) nr 1223/2009 – pełny tekst (art. 3, 10, 15, 17, załączniki). Artykuł 17 wyjaśnia, kiedy śladowe ilości substancji zabronionych (np. WWA) są tolerowane, jeśli są technicznie nieuniknione i bezpieczne.
Jak sporządzić Raport Bezpieczeństwa Produktu Kosmetycznego (CPSR): Decyzja Wykonawcza Komisji Europejskiej 2013/674/UE wyjaśnia oczekiwania dotyczące ocen bezpieczeństwa i przypomina zasadę „technicznie nieuniknionych ilości śladowych”.
WWA na liście substancji zakazanych w kosmetykach UE: Wpis w Załączniku II dotyczący benzo[a]pirenu (benzo[def]chryzenu) znajduje się na liście substancji zakazanych w kosmetykach w Załączniku II.
Wyjaśnienie koncepcji „śladowych ilości” (przydatne odnośniki): oficjalna publikacja w Wielkiej Brytanii/UE tekstu artykułu 17 oraz wyjaśnienie branżowe podsumowujące artykuły 3 i 17.
Ograniczenia REACH dotyczące WWA w artykułach konsumenckich (guma/tworzywa sztuczne) – nie w kosmetykach, ale w dobrym kontekście dla unijnego rozpoznawania zagrożeń związanych z WWA (Załącznik XVII, wpis 50).
UE – limity zanieczyszczeń żywności/olejów (przydatne punkty odniesienia dla olejów naturalnych):
Limity WWA w żywności/tłuszczach i olejach (często stosowane jako punkt odniesienia dla surowych olejów roślinnych): Rozporządzenie Komisji (UE) nr 835/2011 określa limity dla BaP (2 μg/kg) i WWA4 (10 μg/kg) w tłuszczach i olejach, a także w innych matrycach.
Badania naukowe i metody analityczne
Czuła analiza WWA w kosmetykach Badanie z 2025 roku opracowało metodę GC-MS/MS do oceny 18 związków WWA w produktach i surowcach kosmetycznych. Wśród 73 próbek (w tym ponad 40 szminek) nie wykryto najbardziej rakotwórczych WWA – benzo[a]pirenu (BaP) i dibenzo[a,h]antracenu (DBA). Pozostałe WWA były obecne w stężeniu od 0,08 do 0,27 mg/kg. Ta metoda stanowi solidne narzędzie do badania materiałów kosmetycznych pod kątem zanieczyszczenia WWA.
Wczesna walidacja metody dla WWA w materiałach kosmetycznych
Badanie z 2019 roku wprowadziło czułą metodę wykrywania 18 reprezentatywnych WWA w surowcach kosmetycznych, co podkreśla znaczenie rygorystycznych testów analitycznych w ocenie bezpieczeństwa.
WWA pochodzące z tradycyjnego przetwarzania masła shea
Badanie lotnych związków w maśle shea ujawniło znaczne zanieczyszczenie WWA spowodowane paleniem podczas tradycyjnego przetwarzania, co wskazuje na kluczową ścieżkę zanieczyszczenia.
WWA w jadalnym maśle shea (kontekst spożywczy)
Badania przeprowadzone w Nigerii zmierzyły stężenia 16 WWA wymienionych przez EPA w olejach jadalnych i maśle shea, podkreślając potencjalne zagrożenia dla zdrowia związane z zanieczyszczonymi olejami jadalnymi – które mogą odzwierciedlać zagrożenia występujące w materiałach kosmetycznych, jeśli nie są odpowiednio zarządzane.
Co marki i producenci powinni zrobić
Dla firm kosmetycznych czujność w tej kwestii jest niezbędna, aby chronić konsumentów i zachować zgodność z przepisami:
Odpowiedzialne pozyskiwanie
Współpraca z dostawcami, którzy używają rafinowanych maseł kosmetycznych, a nie surowych lub spożywczych zamienników.
Wymagana przejrzystość
Wymaganie dokumentacji dotyczącej metod przetwarzania i Certyfikatów Analizy (CoA) potwierdzających brak WWA.
Testy, testy, testy
Przeprowadzanie regularnych testów laboratoryjnych na obecność WWA, przez niezależne laboratoria, szczególnie w przypadku pozyskiwania surowców z regionów, w których stosuje się tradycyjne metody suszenia ogniowego.
Edukacja zespołów i konsumentów
Przejrzystość buduje zaufanie. Otwarte informowanie o protokołach bezpieczeństwa i certyfikatach.
Co mogą zrobić konsumenci
Chociaż duża część odpowiedzialności spoczywa na producentach, konsumenci również odgrywają pewną rolę:
Wybieraj zaufane marki Wspieraj firmy, które priorytetowo traktują kontrolę jakości i testy bezpieczeństwa. Wiele etycznych marek kosmetycznych podkreśla to już w swoich działaniach marketingowych.
Sprawdź certyfikaty
Oznaczenia ECOCERT, COSMOS i podobne wskazują, że surowce zostały przebadane pod kątem zanieczyszczeń.
Zachowaj ostrożność z produktami DIY
Nierafinowane masło shea z lokalnych rynków może nie spełniać norm bezpieczeństwa kosmetyków. Jeśli lubisz kosmetyki DIY, kupuj je wyłącznie od renomowanych dostawców.
Zadawaj pytania
Nie wahaj się pytać marek, czy ich masło shea lub składniki pochodzące z orzechów są testowane pod kątem WWA i innych zanieczyszczeń. Popyt konsumentów często napędza zmiany w branży.
Świadomość to pierwszy krok
Masło shea, masło kakaowe i inne oleje z orzechów to silne, odżywcze składniki, które są bezpiecznie stosowane od wieków. Jednak w dzisiejszych uprzemysłowionych, zglobalizowanych łańcuchach dostaw nie można ignorować ukrytych zagrożeń, takich jak zanieczyszczenie WWA.
Dane naukowe są jasne: WWA są rakotwórcze i chociaż ich obecność w kosmetykach jest niezamierzona, zanieczyszczenie może się zdarzyć. Rozwiązanie leży w rygorystycznych praktykach pozyskiwania, testowania i produkcji, a także w świadomości konsumentów.
Zadając pytania, wspierając transparentne marki i domagając się surowszych standardów bezpieczeństwa, możemy cieszyć się zaletami naturalnych składników kosmetycznych bez uszczerbku dla zdrowia i przestrzegania przepisów.
Źródła
Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/915
ResearchGate Cancer Prevention and Risk Assessment
Komentarze